کلید اتوماتیک کامپکت یک نوع کلید قابل قطع در زیر بار است که برای مواردی از قبیل حفاظت اتصال کوتاه و قابلیت قطع در زیر بار به کار می‌رود. کلید اتوماتیک کامپکت به دلیل ابعاد کوچکتر، قیمت پایین‌تر و پشتیبانی از طیف وسیع جریان قابل حفاظت بیش از دیگر مدل‌های این خانواده استفاده می‌شود.
کاربرد کلید اتوماتیک کامپکت
به منظور محافظت از سیستم‌های صنعتی، تاسیساتی و روشنایی در برابر خطاهای موجود در شبکه که در مقالات قبلی به آنها اشاره داشتیم؛ از انواع کلیدها و فیوزها می‌توان استفاده کرد. فیوزها در قطع کاملاً همزمان سه فاز ناتوان و دارای خطا هستند. از طرفی تجهیز فیوز نیز در برخی موارد عامل خطا در محافظت از شبکه برق می‌شود. همچنین در بعضی از شبکه‌های توزیع لازم است به محض برگشت جریان یا افت بیش از حد ولتاژ مدار به طور اتوماتیک قطع شود. در بحث ورود خودکار یا دستی دیزل ژنراتور یا ترانسفورماتور به شبکه توزیع هم نیازمند یک کلید هستیم. تمامی این موارد جز کاربرد کلید اتوماتیک کامپکت می‌باشند.
مزایای انواع کلید اتوماتیک کامپکت
- این کلیدها پس از قطع مدار در اثر جریان زیاد و یا هر عامل دیگری بلافاصله آماده بهره برداری مجدد می‌باشند.
- وضعیت کلید را در هر حالت توسط سیگنال تعیین و در اتاق فرمان منعکس کرد.
- با استفاده از موتور و دسته گردان می‌توان راه اندازی کلید را از درون یا بیرون تابلو راحت‌تر انجام داد.
- ساختمان این کلیدها به صورتی است که اگر کلید را بر روی یک مدار اتصال کوتاه ببندیم؛ با اتصال مدار به شبکه برق، رله اضافه جریان کلید به سرعت وارد عمل شده و برق مدار را به سرعت قطع می‌کند.
انواع کلید اتوماتیک کامپکت بر اساس تنظیم جریان
- کلید اتوماتیک کامپکت غیر قابل تنظیم یا فیکس: این دسته از کلید ها از نظر تنظیم رنج جریان قابل حفاظت غیر قابل تنظیم هستند.
- کلید اتوماتیک کامپکت قابل تنظیم :این دسته از کلیدها امکان تنظیم جریان قابل حفاظت از ۰٫۶ الی ۱ برابر جریان کامل را دارا هستند. برای مثال در یک کلید اتوماتیک قابل تنظیم ۱۰۰ آمپر این امکان برای اپراتور وجود دارد تا میزان جریان قابل حفاظت را بین عددی از ۶۰ الی ۱۰۰ آمپر قرار دهد. کلیدهای اتوماتیک قابل تنظیم نیز به دو دسته قابل تنظیم حرارتی-مغناطیسی و قابل تنظیم الکترونیکی تقسیم می‌شوند.
انواع کلید اتوماتیک کامپکت بر اساس رنج جریان
کلیدهای اتوماتیک با توجه به قابل تنظیم یا فیکس بودن دارای رنج جریان حفاظت متفاوتی هستند. رنج جریان کلید های اتوماتیک فیکس در بازار عموماً ۴۰ الی ۸۰۰ آمپر می‌باشد.
رنج جریان کلید های اتوماتیک قابل تنظیم حرارتی – مغناطیسی در بازار ۱۶ الی ۶۳۰ آمپر می‌باشد.
رنج جریان کلید های توماتیک قابل تنظیم الکترونیکی در بازار ۴۰۰ الی ۱۶۰۰ آمپر می باشد.
انواع کلید اتوماتیک کامپکت بر اساس تعداد پل
این کلیدها دارای انواع تک پل، دوپل، سه پل و چهار پل هستند. استفاده از کلید سه پل در ایران متداول‌تر است. کلید چهارپل به منظور حفاظت جریانی سه فاز به همراه نول استفاده می‌گردد.
در انتخاب و خرید یک کلید اتوماتیک از میان انواع کلید اتوماتیک موجود در بازار، باید پارامترهای زیر را در نظر داشت. این پارامترها در پلاک حک شده روی کلید موجود می‌باشد:
۱) جریان نامی قطع اتصال کوتاه (Ics): بیشترین مقدار جریان اتصال کوتاهی است که کلید می‌تواند به دفعات بالا تحمل نماید.
۲) جریان نامی قطع اتصال کوتاه نهایی (Icu): بیشترین مقدار جریان اتصال کوتاهی است که کلید تنها یکبار تحمل کرده و پس از آن نیاز به سرویس یا تعویض دارد.
۳) جریان اتصال کوتاه کلید (Im): این مقدار برای کلیدهای با رله مغناطیسی از ۵ تا ۱۰ برابر جریان بار تنظیمی کلید است.
۴) جریان بار تنظیمی یا جریان قابل حفاظت تنظیمی (Ir): این پارامتر میزان جریان نامی کلید و حد جریان خروجی از کلید را مشخص می‌کند.
۵) ولتاژ عملکرد یا ولتاژ بهره برداری (Ue): ماکزیمم ولتاژ بین فازهای ورودی می‌باشد.
۶)ولتاژ پیک ضربه (Uimp): مقدار ولتاژ پیک ضربه‌ای است که برابر ۶۹۰ ولت می باشد.
تجهیزات جانبی این کلید ها
۱) کنتاکت کمکی: کنتاکت کمکی باز و بسته داخل کلید کار گذاشته می‌شود و برای مدار فرمان تابلو استفاده می‌شود. همچنین از آن به عنوان مشخص کننده وضعیت کلید نیز می‌توان استفاده کرد.
۲) کنتاکت خطا: این کنتاکت داخل کلید نصب می‌گردد. هنگامی که خطای اضافه بار رخ دهد و کلید به حالت تریپ برود؛ این کنتاکت فعال شده و با استفاده از یک چراغ سیگنال یا ارسال سیگنال به اپراتور او را از قطع شدن کلید مطلع نماید. در حالتی که کلید را به صورت دستی قطع نمایید؛ کنتاکت فعال نمی‌شود.۳) رله شنت: این رله دارای یک بوبین برای تغذیه است. چنانچه ولتاژ تغذیه آن ۷۰ تا ۱۱۰ درصد ولتاژ نامی اعمال شود، رله عمل می‌کند و در نهایت کلید قطع می‌شود. همچنین با سیگنال ایجاد شده در خروجی رله می‌توان برای کنترل کردن کلید از راه دور اقدام کرد.
۴) رله آندر ولتاژ: همانند رله شنت دارای بوبین است و نحوه عملکرد آن زمانی است که ولتاژ بوبین از ۷۰ درصد ولتاژ نامی کمتر شود. در این صورت بوبین عمل کرده و کلید را قطع می‌کند. همچنین از سیگنال خروجی این رله نیز می‌توان مانند رله شنت برای کنترل کلید استفاده کرد.
۵) موتور: با استفاده از موتور می‌توان عمل قطع و وصل کلید را اتومات کرد. استفاده از موتور به کلید اجازه می‌دهد تا پس از قطع مجدداً بتواند وارد مدار شود. کلیدهای اتوماتیک موتور دار از دوام بسیار خوب و عملکرد کاملاً مطمئنی برخوردار هستند.
۶) دیوایدر یا جدا کننده: بر روی کلید و ما بین فازها به منظور جلوگیری از اتصال دو فاز به یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۷) دسته گردان و دسته بلند: جهت استفاده ایمن‌تر و راحت‌تر بخصوص در تابلو برق‌های کشویی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نحوه انتخاب کلید اتوماتیک کامپکت
برای انتخاب یک کلید اتوماتیک با توجه به محاسبات انجام شده و نوع مصرف کننده نهایی، ابتدا میزان جریان را مشخص کنید. چنانچه میزان جریان عددی خارج از میزان جریان‌های موجود در بازار بود یا درصدی اضافه‌تر از جریان، باید از کلید اتوماتیک قابل تنظیم و در غیر اینصورت از کلید اتوماتیک فیکس استفاده نمایید. در رنج جریانی ۴۰۰ به بالا جهت محافظت بهتر و بیشتر از کلیدهای اتوماتیک قابل تنظیم الکترونیکی استفاده نمایید. این کلیدها به دلیل داشتن میکرو کنترلر داخلی از دقت بالاتری نسبت به مدل حرارتی-مغناطیسی بهره می‌برند.